Khi chúng ta làm một việc gây tổn hại hoặc làm phiền đến người khác mà không nói một lời “xin lỗi” hoặc nhận được sự giúp đỡ, sẻ chia mà không biết “cảm ơn” thì bị coi là thiếu văn hóa. Biết nói lời “cảm ơn” hay “xin lỗi’ kịp thời, đúng lúc, xuất phát từ sự chân thành còn là giá trị của mỗi con người, tổ chức trước cộng đồng, xã hội.
Nét văn hóa trong tiếng cám ơn và lời xin lỗi
Mấy tháng trước, tôi có đọc trên báo một bài khá thú vị nói về hai tiếng "cảm ơn". Không nhớ rõ lắm, nhưng đại ý kể về một vị chuyên ngành nghiên cứu về giao tiếp xã hội có lần đi siêu thị mua hàng. Khi gói hàng, thanh toán tiền xong, thấy khách cứ đứng tần ngần hồi lâu, cô nhân viên bán hàng hỏi ông còn cần gì nữa không. Ông hóm hỉnh trả lời: "Tôi là khách hàng và đang chờ đợi tiếng cảm ơn của cô!". Không phải ông khó tính, nhưng câu nói của ông vừa là đùa , vừa nhắc nhở nhẹ nhàng về một cách ứng xử mà hình như nhiều người cho là "chuyện nhỏ" hoặc quên khuấy đi. Sau đó, ông mở các lớp ngắn ngày cho một số tiểu thương chợ Bến Thành, để hướng dẫn phương pháp giới thiệu sản phẩm, mặt hàng cùng các kỹ năng thu hút khách với mục đích "vui lòng khách đến, vừa lòng khách đi". Một sự tận dụng, khai thác tâm lý, lời nói hòa nhã, tế nhị tạo sự hài hòa, vui vẻ trong lĩnh vực mua và bán. Đa số các tiểu thương đều nhìn nhận rằng sau khóa học, họ cảm thấy đối thoại với khách hàng dễ chịu, thoải mái hơn, khác hẳn cảm giác cau có, căng thẳng khi trước.
Trong gia đình, trước tiên cần tạo cho trẻ thói quen nói tiếng cảm ơn khi nhận được điều gì đó của người khác. Ông bà, cha mẹ cho quà mà nghe được tiếng thỏ thẻ cảm ơn của con cháu thì còn gì vui bằng. Đến chuyện tiếp xúc trong công sở, cơ quan, khi được sốt sắng giải quyết công việc cho mình thì tiếng cảm ơn sau đó càng nâng cao giá trị trách nhiệm của người thừa hành và thoải mái tinh thần đôi bên hơn. Anh xe ôm chở ta đi tới nơi, về đến chốn an toàn, ngoài tiền thù lao, nếu nhận được thêm hai tiếng cảm ơn thì có lẽ anh ta cảm thấy công sức lao động của mình được biết đến cùng ý nghĩa vui sống. Người cân nhắc nói tiếng cảm ơn đúng lúc, đúng chỗ sẽ tự tin vào bản thân, vào cách ứng xử trong xã hội. Tiếng cảm ơn cùng sự thành thực nhất định có ảnh hưởng tốt với người đối diện, khó ai phủ nhận.
Tuy nhiên, nếu lạm dụng trong bất kỳ trường hợp nào không cần thiết thì có thể gây phản cảm, thậm chí lố bịch. Tiếng cảm ơn luôn trên cửa miệng, qua loa lấy có như một điệp khúc khiến người nghe khó mà quan tâm, trân trọng. Thực tế, có vẻ như tiếng cảm ơn gần đây hơi bị... ít người sử dụng. Người viết đã chứng kiến một vài trường hợp, tuy nhỏ nhưng cũng gây ái ngại, bận tâm. Hai cô cậu thanh niên bảnh bao, dừng xe hỏi thăm đường bà cụ bán hàng rong. Bà bỏ gánh hàng bước ra, chỉ trỏ tận tình đường ngang ngõ tắt cho thuận tiện. Nghe đủ, hai cô cậu lên ga phóng thẳng không nói lời nào. Cứ như họ là người được ưu ái hỏi đến thì người khác phải có bổn phận... báo cáo rõ ràng, vậy thôi. Nhiều lần, trên xe buýt đông người, ghế ngồi đã chật. Vài người lớn tuổi lên xe, các học sinh, sinh viên thấy vậy nhìn nhau rồi tự giác đứng lên nhường chỗ. Chễm chệ yên vị xong, những người được nhường ghế thở phào nhẹ nhõm, trò chuyện râm ran. Họ chẳng một lần nhìn xem ai thể hiện lòng tốt, thể hiện tính văn hóa với mình, chứ đừng nói gì đến hai tiếng cảm ơn ngắn gọn. "Lời nói gió bay", nhưng lời nói hay, hợp tình hợp lý, mang tính giáo dục chắc rằng sẽ lưu lại dài lâu...
Một phụ nữ có dịp sang nước Nhật, về kể lại chuyện vào cửa hàng mua hàng lưu niệm. Được hướng dẫn xem nhiều mặt hàng, chị thấy không hợp nên lưỡng lự và cuối cùng chẳng mua gì. Tiễn khách ra cửa, cô nhân viên vẫn tươi cười, nhã nhặn nói lời tạm biệt, đại ý là xin lỗi, rất tiếc vì cửa hàng không đáp ứng được yêu cầu của khách và hứa lần sau trở lại sẽ đầy đủ hơn. Có lẽ trong giao tiếp thương mại, để đạt mục đích lớn mạnh, người ta xem việc tôn trọng khách hàng là điều kiện hàng đầu, một nghệ thuật, một kỹ năng đầy ý chí. Chuyện xa rồi nói chuyện gần, chuyện trước mắt. Chen nhau xem hội diễn văn nghệ, lỡ dẫm lên chân người khác, nghe phàn nàn thì tìm cách cự cãi, chạy chối. Với tính cách như vậy, buổi văn nghệ chỉ còn vui... một nửa thôi, nửa kia dành cho sự ấm ức, bực dọc. Chạy xe trên đường, vô ý cọ quẹt nhau chút đỉnh, nếu một bên không tính mình đúng hay sai mà bình tĩnh nói lời xin lỗi, bên kia cũng mát bụng xuề xòa cho qua chuyện, chứ hùng hổ, khăng khăng phân bua, tranh lý với người để gây ách tắc giao thông, mất thời giờ nhau làm chi?, có khi cơ quan chức năng vào cuộc xử lý, mình lại hoàn toàn sai thì sao?. Con cái trong gia đình trót làm điều sai trái, biết nói lời ân hận, chân thành xin lỗi cha mẹ thì sau lời trách mắng, răn dạy, hỏi bậc sinh thành nào còn nỡ khắt khe cố chấp với con?. Cậu học sinh vào lớp trễ, gặp thầy cô lễ phép nói lời xin lỗi cùng lý do chính đáng, chắc chắn sẽ nhận được sự tha thứ, bao dung. Lời xin lỗi có giá trị khi đi cùng là sự khắc phục, sửa chữa sai lầm vấp phải. Và giống như tiếng cảm ơn, lời xin lỗi cũng phải hợp lý, hợp tình, nói đúng nơi, đúng lúc mới có tác dụng. Xin lỗi kèm theo vẻ mặt cau có, cái liếc mắt hằn học, cái bỉu môi nguýt dài thì chẳng khác... "trả nợ quỉ thần" hoặc đổ dầu vào lửa càng khiến người nghe tức giận. Thật ra không phải ai cũng "biết" nói lời xin lỗi, một số người thâm tâm cho đó là sự hạ mình, mất mặt, họ không hiểu vì lòng tự ái quá cao mà họ đã bỏ qua lòng tự trọng. Cấp trên không dám xin lỗi cấp dưới vì sĩ diện, người lớn tuổi chẳng cần xin lỗi người trẻ tuổi vì nghĩ mình là... bậc trưởng thượng (!). Rất nhiều tình huống, khía cạnh quanh vấn đề tế nhị này, làm sao nói hết được!
Cuộc sống hiện nay quá tất bật, ai cũng gắng chạy theo thời gian, thu nhập, cơm áo gạo tiền, khó khăn trước mắt - nói chung là mỗi nhà mỗi cảnh, nhưng thiết nghĩ không nên vì thế mà dần quên đi nét văn hóa, văn minh trong sinh hoạt, giao tiếp, ứng xử thường ngày. Ông bà ta từ xưa từng dạy "Lời nói không mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau". Tiếng cảm ơn, lời xin lỗi tuy giản dị nhưng chứa đựng biết bao chân thành, phần nào biểu lộ nhân cách, giáo dục của con người.
Nguyễn Kim
Cám ơn và xin lỗi
Sống chậm lại vài giây để cảm nhận hơi thở cuộc sống, học nói hai câu xin lỗi và cảm ơn để ngày mai không phải ân hận.Tiếng cảm ơn cùng nụ cười không chút ngượng ngùng của chị nhặt ve chai lúc tôi là người duy nhất dừng lại đỡ chị dậy khi chị bị chiếc ô tô va quệt giữa dòng người đông đúc, vội vã, không khỏi làm tôi ngỡ ngàng. “Cảm ơn”, đã bao lâu rồi mình không nói từ ấy vậy nhỉ? Lắc đầu cho cái bộ nhớ đang bị lỗi kỹ thuật, tự nhiên thấy mình thật nực cười, chợt nhận ra đã đã lâu lắm rồi mình chưa nói với ai câu đó.
Không phải là không có ai xứng đáng để ta dành tặng từ ấy, cũng không phải khi nói ra, ta phải đóng thuế thu nhập cá nhân, càng không phải là ta kênh kiệu, tự coi mình là nhất, không cần nói lời cảm ơn ai. Có lẽ đơn giản là ta quên điều đó, coi những việc ta được nhận trên đời này như một lẽ tự nhiên và hơn hết thảy, ta chưa đủ can đảm để ghi nhớ điều đó vào bộ nhớ của mình.Ta coi việc được sinh ra trên đời này như là một lẽ tự nhiên để rồi ta chưa một lần nói tiếng “cảm ơn” công lao chín tháng mười ngày mang nặng đẻ đau của mẹ, cảm ơn những đêm dài thao thức không ngủ của cha. Ta coi việc ta lớn lên, đến trường đi học là đương nhiên vì lẽ có người dạy thì ta mới đi học và nếu không có học trò thì thầy cô dạy ai, để rồi ta quên cảm ơn những đêm trằn trọc, thức trắng soạn giáo án của thầy cô.Trong lúc cô đơn tuyệt vọng nhất, ta cảm ơn ông trời đã mang đến cho ta người bạn tri âm tri kỷ, người sẵn lòng chia sẻ với ta vô điều kiện mọi thứ. Nhưng cùng lúc đó, ta đã quên nói lời cảm ơn tới bậc sinh thành của người bạn ấy, cảm ơn họ đã ban tặng cho ta “món quà” lớn lao nhất trong cuộc sống này. Không biết bạn đã lúc nào chợt nhớ dừng lại vài giây, thủ thỉ nói lời cảm ơn một nửa yêu thương của mình.Và đôi lúc, ta quên cảm ơn cô bé chỉ đường cho ta, cậu bé nhặt giúp ta cuốn sách khi ta đánh rơi, quên cảm ơn bác hàng xóm tốt bụng cho ta cốc nước mát giữa trưa hè nắng gắt… Quên cảm ơn một người dưng cho ta bao yêu thương, quan tâm, người xa lạ cho ta nụ cười giữa dòng đời xuôi ngược… Để rồi ta không biết rằng một tiếng “cảm ơn” sẽ làm ấm lòng người nhận biết bao nhiêu.Đôi lúc ta đổ thừa cho công việc bận rộn, rằng cuộc sống quá gấp gáp, không cho phép ta dừng lại một giây vàng ngọc trong quỹ thời gian của mình để nói lời cảm ơn và càng không có thời gian để nói lời xin lỗi. Ta không nói lời xin lỗi với bố mẹ vì ta biết rằng ông bố, bà mẹ nào lại chẳng thương con, con cái có thể hờn dỗi chứ bố mẹ chẳng ai giận lâu với con cái làm gì.Ta không nói lời xin lỗi cô thầy của mình khi gây ra lỗi mà chỉ cố gắng chăm chăm nghĩ cách để thoát tội mà thôi. Đôi khi ta biết rõ rằng lỗi ấy thuộc về ta và chỉ cần ta mở miệng nói hai chữ ấy thôi thì ta sẽ không có gì phải áy náy, ân hận như lúc này đây. Và đôi lúc, ta không kịp nói lời xin lỗi cả với một người dưng trên đường…Không phải ta sinh ra là kẻ không biết đến giá trị của hai từ ấy nhưng đôi khi “cái tôi” trong ta quá lớn, bản ngã trong ta trỗi dậy, cầm giữ lý trí ta, không cho phép ta mở lời, để rồi khi ta ở thế của kẻ chiến thắng, sau nụ cười ngạo nghễ là những giọt nước mắt lặng thầm của chữ “giá như”. Giá như… ta biết cảm ơn và chịu nhận lỗi thì giờ này ta thanh thản biết bao nhiêu.Đôi lúc, bạn hãy sống chậm lại vài giây để cảm nhận hơi thở cuộc sống không ngừng trôi, học nói hai câu xin lỗi và cảm ơn, để ngày mai không phải ân hận cho ngày hôm qua, bạn nhé!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét